از دست‌دادن عزیزان می‌تواند احساس غم و اندوه بسیاری در افراد برانگیزد و درنهایت آن‌ها را به افسردگی پس از سوگ مبتلا کند. البته این غم می‌تواند افسردگی زمینه‌ای را نیز شدیدتر و بدتر کند.
احساس ناراحتی و غم پس از دست‌دادن عزیزان امری کاملاً طبیعی است. اما اگر این احساس به مرور زمان کاهش نیابد، به احتمال بسیار زیاد شما درگیر افسردگی شده‌اید. در ادامه بررسی کامل افسردگی پس از سوگ می‌پردازیم و درنهایت تکنیک‌های بهبود آن را بیان می‌کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
افسردگی چیست؟
در حال حاضر بسیاری از ما با احساسات غم، روحیه ضعیف، احساس وحشت و دیگر احساسات مشابه در زندگی خود به فراوانی مواجه می‌شویم. این احساسات بطورمعمول پس از چند روز یا چند هفته بطورکامل برطرف می‌شوند. اما اگر بهبود نیابند، ممکن است نشانه‌هایی از ابتلا به افسردگی باشند.
افسردگی بالینی بطورمعمول تنها زمانی تشخیص داده می‌شود که علائم در فرد بروز پیدا کنند. فرد مبتلا به افسردگی خلق‌وخوی ثابتی ندارد و مجموعه‌ای از احساسات را در یک بازه زمانی کوتاه تجربه می‌کنند.
افسردگی پس از مرگ عزیزان
بطورکلی اندوه یک واکنش طبیعی و عادی به مرگ و ازدست‌دادن عزیزان است. اما در برخی مواقع این غم و اندوه به بیماری افسردگی تبدیل می‌شود و مشکلات بسیاری برای افراد ایجاد می‌کند.
احساس غم و اندوه پس از مرگ عزیزان در برخی موارد خود را با علائم افسردگی نشان می‌دهد، یه همین جهت بسیاری از افراد این دو را یکی می‌گیرند. اما این نکته را در نظر داشته باشید که افسردگی پس از مرگ و غم و اندوه پس از مرگ دو حالت کاملاً جدا می‌باشند.
غم‌زدگی چیست؟
همانطور که گفتیم اندوه یک عکس‌العمل طبیعی نسبت به از دست‌دادن کسی یا چیزی است که دوستش دارید. اندوه با از دست‌دادن نیاز به توجه، رهایی و تخلیه روانی همراه است و همیشه قادر به درک و کنترل آن نخواهید بود.
از گذشته تا به امروز هیچ الگوی مشخصی برای نحوه واکنش افراد به از دست‌دادن عزیزان وجود ندارد و هرکسی آن را به گونه‌ای تجربه می‌کند.
احساس اندوه افراد را از لحظه حال خارج می‌کند و به این ترتیب میزان تمرکز آن‌ها را کاهش می‌دهد. با کاهش تمرکز، توانایی‌ها و عملکرد عادی افراد با اختلال مواجه می‌شوند و ممکن است فراموشی به سراغ آن‌ها بیاید. اندوه الگوهای غذاخوردن و خواب افراد را نیز دست‌خوش تغییر می‌کند.
جالب است بدانید که تلاش جهت کنارآمدن با احساسات ناشی از اندوه موجب سردرد و دیگر بیماری‌های ناشی از استرس و تنش می‌شود. پس از مرگ عزیزان، اندوه می‌تواند بصورت نوسان‌دار بازگردد و خاطرات را یادآوری کند.
غم‌زدگی در مقابل افسردگی
همانطور که گفتیم غم و اندوه می‌تواند با علائمی مشابه افسردگی همراه باشد. اما با این تفاوت که در افسردگی افکار منفی بسیار شدید و مداوم هستند و گذشت زمان موجب از بین‌رفتن آن‌ها نمی‌شود.
انجام امور روزمره هم در افسردگی و هم در غم‌زدگی بسیار دشوار و حتی در برخی موارد غیرممکن است. البته احساس ضعف و بی‌حالی نیز در هر دو حالت رخ می‌دهد. اما خوب است بدانید که افسردگی یک بیماری قابل درمان و کنترل به وسیله دارو می‌باشد. اما در سمت دیگر غم و اندوه یک واکنش طبیعی است و نمی‌توان آن را با دارو درمان کرد.
زمانی که شما احساسات خود را بپذیرید و سعی کنید با فقدان کسی که از دست داده‌اید کنار آیید، غم به یک مسئله رفع‌شدنی در طول زمان تبدیل خواهد شد. فراموش نکنید که افراد به شیوه‌ای مختلف سوگوار می‌کنند. به همین جهت برخی علائمی مشابه افسردگی نظیر؛ گوشه‌گیری، انزواطلبی، دوری از محیط اجتماعی و احساس غم شدید دارند.
علائم و نشانه‌های افسردگی پس از سوگ
علائم افسردگی پس از سوگ همانند خود افسردگی طیف بسیار گسترده‌ای دارند که در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
افکار مضطرب
افکار مضطرب اولین و رایج‌ترین نشانه افسردگی پس از سوگ است که می‌تواند در شرایط مختلف بروز پیدا کند. برای مثال در اضطراب اجتماعی شما با احساس اضطراب برای بیرون‌رفتن درگیر خواهید بود و زندگی بسیار محدودی دارید. به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت منظور از افکار مضطرب نوعی احساس ترس و استرس مزمن و شدید است که در واکنش به رویدادهای مختلف بروز پیدا می‌کند.
افکار مضطرب می‌توانند بر عملکرد افراد در زندگی آثار منفی بسیاری به جای گذارند.
احساس تحریک‌پذیری
بسیاری از مردم در برخی مواقع دچار اختلالات خلقی می‌شوند. اما اگر زود عصبی می‌شوید و چیزهای کوچک موجب عصبانیت یا آزار شما می‌شوند و قبلاً چنین نبوده‌اید، به احتمال بسیار زیاد شما به افسردگی دچار هستید.
خودآزاری
وجود افکار خودکشی یا آسیب‌زدن به خود از دیگر نشانه‌های افسردگی پس از سوگ است. با برو افسردگی شدید ممکن است برای افراد این سوال پیش آید که آیا اصلاً زندگی ارزش زندگی‌کردن دارد یا خیر؟
تغییرات رفتاری
بسیاری از افراد هنگام بروز افسردگی پس از سوگ تغییرات رفتاری قابل‌توجهی نظیر؛ صحبت‌کردن یا حرکت کندتر از حد معمول، عدم تماس چشمی، خم‌شدن شانه‌ها و… را تجربه می‌کنند.
ناراحتی جسمی
همانطور که می‌دانید افسردگی می‌تواند از نظر جسمی نیز افراد را تحت تأثیر قرار دهد و مسائل جسمی بدون هیچ توضیح پزشکی در آن‌ها ایجاد کند. در حال حاضر بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی پس از سوگ، دردهای غیرقابل توضیح و ناراحتی بسیاری را تجربه می‌کنند.
تغییر در عادات غذایی
کم‌خوری و پرخوری از دیگر نشانه‌های افسردگی پس از سوگ است که می‌تواند اثرات خلق‌وخوی پایین را تشدید کند و درنهایت چرخه افکار و احساسات منفی را تا مدت‌ها ادامه دهد.
کمبود انرژی
افراد افسرده با از دست‌دادن کامل انرژی و خستگی مزمن مواجه هستند و انگیزه و انرژی لازم جهت امور روزمره خود را ندارند. این افراد با گذشت زمان میل خود را به زندگی از دست می‌دهند و دیگر از هیچ چیزی لذت نمی‌برند.
مشکلات خواب
اختلالات خواب با تغییر در الگوی خواب یکی از مهم‌ترین نشانه‌های افسردگی پس از سوگ است. افراد در این شرایط در خوابیدن و خواب ماندن یا همان خواب بیش از حد مشکل دارند.
تغییرات میل جنسی
بطورمعمول افراد در طول افسردگی با کاهش میل جنسی مواجه می‌شوند و علاقه خود را نسبت به رابطه جنسی و صمیمیت فیزیکی از دست می‌دهند. البته ممکن است برخی از افراد برای مقابله با خلق‌وخوی پایین، تمایل جنسی بیش‌تری داشته باشند و بخواهند رابطه جنسی بیش‌تری تجربه کنند.
انزوای اجتماعی
افسردگی پس از سوگ می‌تواند بر عملکرد اجتماعی افراد نیز اثرگذار باشد و درنهایت موجب افزایش انروای اجتماعی و گذراندن زمان کم‌تر با دوستان شود. از دیگر نشانه‌های انزوای اجتماعی می‌توان به نادیده‌گرفتن سرگرمی‌ها و علایق، کلافگی و بی‌حوصلگی در محل کار و انواع مشکلات در زندگی شخصی و خانوادگی شود.
عزت نفس پایین
افراد مبتلا به افسردگی بطورمعمول با عزت نفس پایینی دست و پنچه نرم می‌کنند و نسبت به خود احساسات منفی بسیاری دارند. البته جالب است بدانید که افسردگی در میان افرادی که از خود انتقادی یا اعتمادبه‌نفس پایین رنج می‌برند، به فراوانی بروز می‌کند.
عبور از دوران سوگ
عبور از دوران سوگواری یک فرآیند چند مرحله‌ای است که مدت زمان عبور از آن در افراد مختلف متفاوت می‌باشد. مراحل عبور از دوران سوگ بطورکلی عبارتند از:
۱_انکار و ناباوری از دست‌دادن عزیزان
این اولین مرحله سوگواری است که بلافاصله پس از جدایی اتفاق می‌افتد. این نکته را در نظر داشته باشید که اگر مرگ یکی از اعضای درجه اول خانواده اتفاق افتد، یا اینکه مرگ خیلی ناگهانی باشد تلخی اتفاق به گونه‌ای است که فرد گمان می‌کند در خواب است و واقعه را باور نمی‌کند. حتی در برخی موارد ممکن است افراد این اتفاق را انکار نیز کنند.
در این مرحله بیان احساسات و افکار از سوی افراد می‌تواند به تدریج موجب شود مرگ عزیز از دست‌رفته پذیرفته شود.
۲_خشم برای فوت نزدیکان
در این مرحله افراد از چرایی وقوع اتفاق افتاده دچار خشم و رنج می‌شوند و واقعه را یک بی‌عدالتی می‌دانند و بابت بروز این اتفاق عصبانی و شاکی می‌شوند.
در این مرحله والدینی که فرزند خود را از دست داده‌اند، احساس می‌کنند که به آن‌ها ظلم بسیار بزرگی شده است. البته در برخی مواقع ممکن است آن‌ها خود را نیز مسئول مرگ فرزندانشان بدانند و عذاب وجدان به خود القا کنند. والدین در مرحله خشم اغلب بخشی از هویت خود را از دست می‌دهند. بهترین و موثرترین روش جهت بهبود شرایط افراد در این مرحله، درک فرد عزادار و حمایت عاطفی و اجتماعی از وی است.
۳_معامله با خدا برای بازگرداندن عزیز از دست‌رفته
در گام سوم فرد عزادار به دلیل شدت علاقه و میزان وابستگی خود حاضر است تمام دارایی‌های خود را از دست بدهد، اما فرد از دست‌رفته بار دگر به زندگی بازگردد.
۴_احساس گناه و عذاب وجدان فرد سوگوار
قضاوت و سرزنش ناشی از کارهایی که می‌شد برای عزیز از دست‌رفته انجام داد، اما به هر دلیلی نشده است فرد سوگوار دچار عذاب وجدان و گناه می‌شود. در این مرحله افراد سوگوار باید محدودیت‌های خود را بپذیرند و درنهایت خود را ببخشند.
۵_افسردگی فرد عزادار
در این مرحله اطرافیان نوسانات خلقی در افراد سوگوار مشاهده می‌کنند. البته این نکته را در نظر داشته باشید که گوشه‌گیری‌ها و احساس غم در این بازه زمانی نباید طولانی شود و فرد به تدریج باید به فرایند عادی و زندگی روزمره خود بازگردد.
در این مرحله تشویق افراد جهت بازگشت به زندگی عادی هیچ اثری ندارد. چراکه فرد سوگوار انتظار دارد دیگران سوگ وی را درک کنند و به وی اجازه دهند مراحل سوگواری را پشت سر گذارند. این نکته را در نظر داشته باشید که افراد سوگوار در این شرایط انتظار دارند سوگ او را دریابید تا مراحل سوگواری خود را پشت سر بگذارند.
پیشنهاد ما به شما این است که در این شرایط منتظر بمانید تا فرد هر زمانی تمایل داشت در رابطه با مرگ عزیز خود صحبت کند. هنگام صحبت با فرد عزادار تن صدای شما باید آرام و همراه با محبت و همدلی باشد تا فرد عزادار دریابد برای شما مهم و ارزشمند است.
۶_احساس تنهایی
خلا ناشی از مرگ عزیزان موجب می‌شود که افراد احساس تنهایی عمیقی را تجربه کنند. البته مطابق با بررسی‌های انجام‌شده در افرادی که همسر خود را از دست داده‌اند، احساس تنهایی بسیار شدیدتر خواهد بود. شایان ذکر است که حمایت اجتماعی و حضور در هم‌نشینی‌ها می‌تواند احساس تنهایی ایجاد شده را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
۷_پذیرش مرگ
یکی از اشتباهات رایج بسیاری از افراد در مواجه با فرد سوگوار این است که انتظار دارند فرد سوگوار از همان ابتدا واقعیت را بپذیرند و با آن کنار بیایند. در صورتی که پذیرش این اتفاق در واقعیت بسیار زمان‌بر است و چنین انتظاری غیرواقعی می‌باشد.
خوب است بدانید که پذیرش مرگ در افراد سوگوار به معنای بازگشت به زندگی نیست. چراکه در این مرحله فرد تنها می‌پذیرد که چاره‌ای جز ادامه زندگی نیست.
بهترین و موثرترین تکنیک در این مرحله برای افراد عزادار این است که با دوستان و افراد موردعلاقه خود معاشرت کند.
۸_پایان اندوه سوگ
این مرحله در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و میزان نزدیکی و ارتباط افراد با متوفی در پایان یافتن زمان آن موثر است. برای مثال در برخی افراد ممکن است این فرایند یک‌سال و در برخی دیگر چندسال طول بکشد. بطورکلی می‌توان گفت هرچه رابطه فرد با متوفی صمیمی‌تر باشد، زمان طولانی‌تری جهت بهبود نیاز است.
۹-امید و بازگشت به زندگی
آخرین گام جهت عبور از دوران سوگ، امید و بازگشت به زندگی است. با گذشت زمان افراد عزادار به مرحله‌ای می‌رسند که دیگر یادآوری خاطرات آن‌ها را به اندازه گذشته اذیت نمی‌کند.
راهکارهای مدیریت اندوه و افسردگی پس از مرگ عزیزان
امروزه با در نظرداشتن برخی تکنیک‌ها می‌توان با اندوه و افسردگی پس از مرگ عزیزان به خوبی کنار آمد. در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین و اصلی‌ترین این تکنیک‌ها می‌پردازیم.
داشتن یک شبکه پشتیبانی عاطفی
پس از فوت عزیزان خود حتماً اطراف فرد یا افرادی بمانید که می‌توانید با آن‌ها در رابطه با از دست‌دادن عزیزان و احساسات خود نسبت به فقدان بصورت محرمانه صحبت کنید. برای مثال اگر یک دوست صمیمی دارید، در زمان غم و اندوه خود با وی قرار بگذارید و از احساسات خود صحبت کنید.
مراقبت از خود را فراموش نکنید
همانطور که می‌دانید قلب شکسته و احساسات جریحه‌دار شده به توجه و مراقبت بسیاری نیاز دارد. به همین جهت حتماً شیوه‌ها و تکنیک‌های مراقبت از خود را بیاموزید. البته مواظب باشید که در دام تسکین‌دهنده‌های کوتاه‌مدت و موقت ازجمله الکل قرار نگیرید. خود را بابت اشتباهاتی که تکرار کرده‌اید، ببخشید و سعی کنید با خود مهربان باشید.
خوب غذا بخورید
در چنین شرایطی نادیده‌گرفتن رژیم غذایی معمول است و به سادگی افراد را از لحاظ جسمی ضعیف و آسیب‌پذیر می‌کند. البته فراموش نکنید که رعایت تغذیه سالم برای حفظ سلامت جسمانی افراد و بالارفتن توان آن‌ها در این شرایط بسیار مهم است.
منزوی‌نکردن خود
پس از مرگ عزیزان، اختصاص‌دادن زمان‌های تنهایی و داشتن خلوت خصوصی تحت هیچ شرایطی مشکلی ندارد. اما حتماً زمان خود را در این شرایط با خانواده و دوستان سپری کنید و بطور مداوم زمان خود را تنها سپری نکنید. در مواقع لازم نیز استراحت کنید و بپذیرید که عزیز از دست‌رفته تا همیشه بخشی از شما خواهد بود.
ورزش و هوای تازه
هرچقدر که سخت و دشوار باشد، کمی پیاده‌روی کنید. البته اگر شرایط پیاده‌روی را ندارید، از مدیتیشن و یوگا کمک گیرید و مطمئن باشید پس از آن احساس بهتری خواهید داشت.
یادداشت احساسات خود
پس از مرگ عزیزان خود یک دفترچه یادداشت پیدا کنید و احساسات خود را در قالب ساده‌ترین کلمات بنویسید. لازم به ذکر است که هیچ‌کس قرار نیست نوشته‌های شما را بخواند، پس با خود صادق باشید و حقیقت را بنویسید.
چطور به کسی که سوگوار است، کمک کنیم؟
در حال حاضر بسیاری از افراد نمی‌دانند به فرد سوگوار چه بگویند یا اینکه چه کاری برای وی انجام دهند. در این شرایط پیشنهاد ما این است که نکات زیر را مدنظر داشته باشید.
توجه و نگرانی خود را ابراز کنید.
صداقت داشته باشید و احساسات خود را پنهان نکنید.
حمایت خود را نشان دهید.
درباره احساسات فرد عزادار از وی سوال بپرسید و به پاسخ‌هایش گوش دهید.
حتی اگر نمی‌دانید چه بگویید، با این حال بدانید که حضور شما می‌تواند بسیار تسلی‌بخش باشد.
هرگز فرد عزادار نگویید که چه حسی باید یا نباید داشته باشد.
در صورت تمایل و نیاز فرد به وی در خرید و دیگر امور روزمره کمک کنید.
و…
جمع‌بندی
در مطالب فوق به بررسی افسردگی پس از سوگ یا از دست‌دادن عزیزان پرداختیم. همانطور که گفتیم از دست‌دادن عزیزان می‌تواند احساس غم و اندوه بسیاری در افراد برانگیزد و درنهایت آن‌ها را به افسردگی پس از سوگ مبتلا کند. البته این غم می‌تواند افسردگی زمینه‌ای را نیز شدیدتر و بدتر کند. احساس ناراحتی و غم پس از دست‌دادن عزیزان امری کاملاً طبیعی است. اما اگر این احساس به مرور زمان کاهش نیابد، به احتمال بسیار زیاد شما درگیر افسردگی شده‌اید.
افسردگی پس از سوگ با علائم و نشانه‌های بسیاری همراه است که از رایج‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به افکار مضطرب، احساس تحریک‌پذیری، خودآزاری، تغییرات رفتاری، کمبود انرژی، مشکلات خواب، تغییر در عادات غذایی و… اشاره کرد. البته افسردگی پس از سوگ می‌تواند بر عملکرد روزانه افراد نیز اثر بگذارد و انجام ساده‌ترین امور روزانه را برای آن‌ها سخت و حتی غیرممکن کند.
در حال حاضر تکنیک‌های بسیاری جهت بهبود افسردگی وجود دارد که از موثرترین و بهترین آن‌ها می‌توان به داشتن یک شبکه پشتیبانی عاطفی، مراقبت از خود، خوب غذاخوردن، منزوی‌نکردن خود، ورزش و هوای تازه، یادداشت احساسات خود و دیگر تکنیک‌های مشابه اشاره کرد.
