صبح بخیر _ افزایش سن، یکی از دلایل ابتلا به آرتروز است. بیماری تقریبا شایعی که عواملی چون اضافه وزن، کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی، تغذیه نادرست، حرکات سریع و ناگهانی اندام‌ها، نشستن‌های طولانی مدت و تکرار کارهای سختی چون تایپ کردن، خیاطی، نوشتن، و… همگی زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز است.
این بیماری به تدریج پیشرفت کرده و در صورت بی‌توجهی، مفصل بیشتر آسیب می‌بیند. یکی از راه‌های درمان این بیماری ورزش است، اما تغذیه مناسب برای درمان آرتروز نیز بسیار مهم و ضروری است. یادمان باشد توصیه‌های تغذیه نیروی کمکی برای درمان دارویی یا فیزیوتراپی است.
آرتروز چیست؟
محل اتصال دو استخوان را مفصل می‌گویند. در این ناحیه یعنی مفصل، بافت نرمی به نام غضروف وجود دارد. این بافت در اثر عوامل متعدد اعم از استفاده مکرر و نادرست از یک اندام، اضافه وزن و فشار بر مفصل مثل مفصل زانو، بلند کردن اشیا سنگین‌تر از حد مجاز باعث ساییده شدن غضروف و ایجاد آرتروز می‌شود. به طور کلی هر عاملی که باعث «فشار» و «تحمیل بار اضافی» به مفصل شود؛ می‌تواند زمینه‌ساز ساییدگی مفصل و بروز آرتروز شود.
از راهکارهای درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری آرتروز می‌توان به ورزش و تغذیه مناسب اشاره کرد. بحث ورزش را می‌گذاریم برای ورزش‌نویس‌ها! اما درباره تغذیه مناسب و کاهش و کنترل وزن همین جا صحبت خواهیم کرد.
وزن ایده‌آل
نمی‌دانم خدایی ناکرده به بیماری آرتروز دچار هستید یا نه؟ اگر مبتلا هستید که می‌دانید نخستین توصیه پزشک معالج در صورتی که اضافه‌وزن باعث آرتروز شده باشد، کاهش وزن است. به نظرتان مفصل زانو و مچ چند کیلو وزن را تحمل می‌کند؟ ۵۰، ۶۰، ۷۰، ۸۰ یا… طبیعی است که تحمل وزن، بستگی به نسبت وزن و قد ما دارد. حال تصور کنید فردی با قد ۱۶۰ سانتی متر، وزنی برابر ۸۰ کیلو داشته باشد. چه فشاری روی هر یک از زانوها وارد می‌شود؟ انگار که یک وزنه ۱۰ کیلویی، اضافه بر وزن طبیعی‌ای که هر یک از زانوها تحمل می‌کند، به آنها وصل شده است.
دیگر توضیح نمی‌دهم. تصور همین صحنه، آسیب واردشده به زانو را به خوبی نشان می‌دهد. بنابراین نخستین گام برای برطرف شدن آرتروز ناشی از اضافه وزن، کاهش وزن است.استفاده نادرست یا بیش از حد از هر اندامی اعم از دست، پا، گردن، زانوها و… باعث بروز آرتروز می‌شود. پس به غیر از کاهش و کنترل وزن، باید حرکات بدن نیز اصلاح شود.
داروهای خوراکی
اشاره کردیم که تغذیه مناسب درکنار فیزیوتراپی و درمان‌های دارویی می‌تواند به روند درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.
۱. فیبر، قاتل آرتروز:
به طور کلی مواد غذایی حاوی هیدارت کربن پیچیده یعنی «فیبر» برای هر درد بی‌درمان دواست.
برای درمان آرتروز هم استفاده از مواد غذایی فیبردار نقش مهمی دارد. علت آن، ایجاد احساس سیری و جلوگیری از پرخوری و ریزه‌خواری است. به این ترتیب وزن بدن کاهش یافته و کنترل می‌شود.
منابع: انواع میوه‌ها، سبزی‌ها و صیفی‌ها، مانند سیب، گلابی، انگور، موز، طالبی، هندوانه، هویج، خربزه، کدو، بادمجان، خانواده کلم‌ها، کرفس، اسفناج و…
۲. سبوس، داروی آرتروز:
خوردن خوراکی‌های سبوس‌دار، باعث کاهش التهاب مفاصل و در نتیجه کاهش درد ناشی از آرتروز می‌شود.علت این ویژگی، سبوس موجود در خوراکی‌های سبوس‌دار و ویتامین‌های خانواده B و فیبر موجود در این خوراکی است.
منابع: جو و جوی دوسر، گندم و برنج سبوس‌دار و خوراکی‌های تهیه شده از آنها مثل نان جو و گندم نیز همین ویژگی را دارند.پوست دانه حبوبات سرشار از فیبر و ویتامین‌های خانواده B است. برای حفظ خواص حبوبات بهتر است قبل از مصرف، آنها را خیس نکنیم؛ مگر اینکه دچار مشکل دستگاه گوارش بوده و نفخ ناشی از این خوراکی‌ها دستگاه گوارش را اذیت کند.
۳. سویا، گیاه سلامت
برخی از پژوهشگران معتقدند پروتئین‌های موجود در سویا و برخی دیگر فیبر سویا را عاملی برای کمک به درمان آرتروز می‌دانند. مصرف آن به ویژه در زنان یائسه باعث کاهش دردهای ناشی از آرتروز می‌شود.
۴. غذاهای دریایی:
امگا ۳ موجود در انواع غذاهای دریایی، عامل اصلی رفع التهاب مفاصل و کاهش مشکلات افراد مبتلا به آرتروز است.اگرچه مصرف مکمل‌های حاوی امگا ۳ می‌توانند تاثیرگذار باشند، اما مصرف مواد غذایی حاوی این اسید چرب مهم، عامل از بین بردن عوارض آرتروز است. فراموش نکنیم مصرف این خوراکی‌ها زمانی اثرگذار که به صورت «بخار پز» پخته و میل شوند.منابع: انواع غذاهای دریایی به ویژه ماهی‌های چرب، سالمون، تن، ماکرل و … مصرف ماهی‌های آب سرد مانند قزل‌آلای رنگین کمان نیز همین ویژگی را دارد.
محرک‌های عارضه
همان‌طور که تغذیه مناسب می‌تواند مشکل افراد مبتلا به آرتروز را برطرف کند، خوردن برخی خوراکی‌ها می‌تواند عوارض بیماری را تشدید کند.
۱. چربی‌ها و شیرینی‌ها:
مصرف خوراکی‌های چرب، غذاهای چرب تهیه‌شده با روغن جامد و مایع، خوراکی‌های حاوی پروتئین حیوانی، غذاهای سرخ‌شده، شکر و مواد غذایی حاوی شیرینی غیرطبیعی، با بالا بردن اسیدیته محیط داخلی مفصل، موجب تشدید درد مفاصل، به علت ایجاد التهاب در مفاصل می‌شوند.
منابع: گوشت‌های پرچرب، تخم‌مرغ، مارگارین، کره، شکر، انواع شیرینی، شکلات، آب نبات، چیپس و پفک.
۲. مهارکننده‌های کلسیمی:
خوراکی‌هایی که مانع از جذب کلسیم می‌شوند، نباید مصرف شوند. این خوراکی‌ها از تراکم توده استخوانی کاسته و ضعف اسکلت استخوانی را تشدید می‌کند.منابع: گوشت قرمز، آب جوجه که برای تهیه سوپ استفاده می‌شود (حاوی میزان چربی بالایی است)، قهوه، چای، شکر و نمک.
۳. ممنوع‌های درهم:
مواد غذایی حاوی «اُگزالات» مانند ریواس، زغال اخته، انواع آلوها، کنگر و ریواس نباید مصرف شوند. برخی از خوراکی‌ها نیز باعث تورم و اصطلاحا «آب آوردن مفاصل» می‌شود که خوردن آنها نیز ممنوع است. این خوراکی‌ها عبارتند از لبنیات، گوجه فرنگی، بادمجان، سیب‌زمینی، فلفل‌ها.
نکته: مصرف انواع مخدرها از سیگار تا بقیه که اسم‌شان را نمی‌آوریم، همگی باعث تشدید عوارض آرتروز می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
