موزاییک‌کاری ۲ هزارساله‌ای که در اعماق دریا پنهان شده است

صبح بخیر _ کف مرمری رنگارنگ یک ویلای لوکس رومی در پارک باستان‌شناسی غرق‌شده‌ی بای (Baiae) در ساحل شمال غربی خلیج ناپل در زیر آب در حال بازسازی است. موزاییک مرمری کف اتاق پذیرایی، ویلا و ایوان ورودی منحنی به مساحت حدود ۲۵۰ متر مربع را پوشانده است.

کف به سبک اُپِس سِکتایل (opus sectile) ساخته شده، تکنیکی که از رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌های مختلف سنگ مرمر استفاده می‌کند تا الگوها و فیگورها را کنار هم قرار دهد. این رویکرد پیچیده‌تر و گران‌تر از کف‌های موزاییکی بود که با کاشی‌های کوچک و مربعی ساخته می‌شدند. سنگ مرمرهای باارزش را معمولاً باید وارد می‌کردند و مهارت در طراحی و چیدمان قطعات یک شکل به صورت یک الگوی تکرارشونده یا یک صحنه‌ی دارای اشکال بدن انسان/حیوان، نیازمند بهترین صنعتگران بود.

بای (Baiae) یک شهر تفریحی‌ساحلی شیک برای ثروتمندان بود که از اواخر جمهوری روم تا پایان امپراتوری روم (حدود ۱۰۰ قبل از میلاد تا ۵۰۰ پس از میلاد) شکوفا شد. این شهر به لذت‌گرایی شهرت داشت، همانطور که فیلسوف رواقی قرن نخست، سنکای جوان در رساله خود درباره «بای و اخلاقیات» شرح داده است: «جاهایی هم هست که انسان عاقل از آن‌ها دوری می‌کند، چرا که این قبیل مکان‌ها با اخلاق نیکو بیگانه هستند. بنابراین، اگر چنین فردی در فکر کناره‌گیری از دنیا باشد، نه کانوپوس را انتخاب می‌کند (اگرچه کانوپوس جلوی ساده‌زیستی هیچ انسانی را نمی‌گیرد)، نه بای را، زیرا هر دو به مکان‌های هرزگی تبدیل شده‌اند. در کانوپوس، خوش‌گذرانی به نهایت درجه رسیده است. در بای وضع از این هم بدتر است…»

شهرت بای حتی زمانی که قدرت امپراتوری از روم دور شد و ثروتمندان به ساختن ویلاهای مجلل روی دریا ادامه دادند، همچنان به قوت خود باقی بود اما فعالیت لرزه‌ای بومی منطقه، به‌ویژه پدیده برادیسیسم (بالا آمدن و پایین آمدن بخشی از سطح زمین ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی زیرزمینی) به این شهرت پایان داد. به نظر می‌رسد بای در دو مرحله در دریا غرق شده است، مرحله اول تدریجی‌تر بین قرن‌های سوم و پنجم و مرحله دوم، رویداد فاجعه‌بارتر در قرن ششم. در قرن هشتم، شهر باستانی پایین‌تر به طور کامل زیر آب رفت.

کف اُپُس سِکتایل تازه کشف‌شده، یکی از ویلاهایی را که اواخر امپراتوری روم ساخته شده بود (اندکی قبل از غرق شدن بای)، تزئین کرده بود. آن زمان، تجارت مصالحی با بالاترین کیفیت، دیگر قابل‌اعتماد نبود و تأمین منابع تازه‌ای از مقادیر زیاد مرمر رنگی دشوار بود. صاحب خانه مجبور بود به مواد بازیافتی روی بیاورد تا ثروتش را در کیفیت ساخت کف به نمایش بگذارد.

هزاران قطعه سنگ مرمر در صدها شکل مختلف به شکل مربع‌های کوچک درون مربع‌های بزرگ، درون دایره‌ها و درون یک مربع مرکزی چیده شدند. قطعات چندضلعی کوچکتر در رنگ‌های مختلف در گوشه‌های بزرگ‌ترین مربع‌های مجاور، چرخ‌های سوزنی را شکل دادند.

باستان‌شناسان دریایی باید این الگو را با قطعات مرمری بازسازی می‌کردند. آن‌ها بر اساس برش و رنگ سنگ مرمرهایی که در بستر دریا شل شده بودند، موفق به انجام این کار شدند. تاکنون مرمت سه بخش مربعی انجام شده است، اما کارهای بیشتری برای انجام دادن باقی مانده است.