برنامه توسعه فردی که با حروف مختصر IDP هم شناخته می‌شود،برنامه توسعه فردی ابزاری است برای توسعه شخصی و حرفه‌ای افراد. معمولا دانشجویان و کارمندان از این ابزار برای دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود در مسیر تحصیلی یا شغلی‌شان استفاده می‌کنند. افراد و سازمانها اغلب برای توسعه از خدمات کوچینگ بهره میبرند .
برنامه توسعه فردی (IDP) و برنامه توسعه سازمانی در عصر حاضر از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، به طوری که اغلب سازمان های پیشرو و متعالی به تدوین و اجرای نقش راه توسعه فردی (IDP) به عنوان یک استراتژی اثربخش روی آورده اند. برنامه توسعه فردی یا همان IDP ابزاری است که به شما کمک می‌کند تا اهداف تحصیلی و شغلی خود را عملی کنید تغییرات گسترده و چالش هایی که سازمان ها با آن مواجه هستند لزوم ارزیابی عملکرد، بهبود توسعه فردی و ارتقاء آن را بیش از پیش آشکار ساخته است.
استراتژی اثربخش برای ایجاد تعامل میان فرد و سازمان
پیاده سازی برنامه بهبود و توسعه فردی و برنامه توسعه سازمانی یک استراتژی اثربخش برای ایجاد تعامل میان فرد و سازمان است. برنامه توسعه فردی یک نقشه راه برای بهبود و توسعه قابلیت ها است که به تعالی فرد و سازمان منجر می شود. این برنامه توسعه با رویکردی سیستمی مکانیزم های لازم را برای یادگیری و تجربه ورزی در سطح فردی، گروهی و سازمانی را مهیا می کند.
برنامه توسعه فردی
اهمیت یادگیری در توسعه فردی
یادگیری عاملی کلیدی در اثربخشی برنامه توسعه فردی است. نظریه های مربوط به یادگیری، شناختن شیوه ها و سبک های یادگیری و در نهایت آموختن هنر یادگیری هسته مرکزی IDP را شکل می دهد. برنامه توسعه فردی با تاکید بر نقش افراد به عنوان یادگیرنده هیچ روش یادگیری واحد و استانداردی را تجویز نمی کند.
افراد با مشارکت فعال مبتنی بر تعهد و مسئولیت پذیری فردی قادرند از انواع سبک های یادگیری به عنوان ابزار رشد و توسعه خود استفاده کنند. در این برنامه افراد ترغیب و حمایت می شوند تا با توجه به نیازها و ترجیحات خود روش و سبک یادگیری مورد نظرشان را انتخاب کنند. برنامه توسعه فردی با تمرکز بر یادگیری این قابلیت را دارد که نیازها و ترجیحات فردی را با چشم انداز و اهداف سازمانی تلفیق کند. IDP در قالب یک فرآیند نظام مند و با هدف ظرفیت سازی و توسعه ظرفیت ها مسیر رشد و تکامل فرد و سازمان را ثبت و ارزیابی می کند.
به طور کلی فرآیند برنامه توسعه فردی در قالب چهار مرحله اصلی اجرا می شود:
تحلیل و بررسی
آماده سازی و برنامه ریزی
اقدام و اجرا
ارزیابی نتایج و ارائه بازخورد
هر کدام از این مراحل، فرآیندها و مراحل فرعی دیگری را نیز در بر می گیرد که مبتنی بر نقش ها، شرح شغلی و عملکرد کارکنان و همچنین به منظور تحقق چشم انداز و اهداف سازمان ها طراحی می شود. سرمایه گذاری برای اجرای برنامه توسعه فردی یک استراتژی برد برد برای سازمان و کارکنانش محسوب می شود، چرا که به واسطه آن فرد و سازمان همزمان رشد و توسعه را تجربه می کنند.
۶ گام اساسی در مدل های برنامه توسعه فردی (IDP)
در بیشتر الگوها و مدل های برنامه توسعه فردی می توان شش گام اساسی را شناسایی و تشریح کرد:
۱. تعیین و توصیف وضعیت مطلوب
ابتدا می بایست چشم انداز، ماموریت و اهداف اصلی سازمان مطالعه و بررسی شود. سپس استراتژی های کلان در حوزه توسعه منابع انسانی در جهت تحقق اهداف سازمان تعیین و تبیین گردد. در ادامه با توجه به مجموعه چشم انداز، ماموریت، اهداف و استراتژی های سازمان نیازها شناسایی و اولویت بندی شود. سپس یک مدل شایستگی معتبر و پایا تدوین می شود که چشم انداز آرمانی و مطلوب سازمان را در برمی گیرد. در طی این مسیر، باید چشم انداز فردی و اهداف کارکنان نیز به رسمیت شناخته شده و لحاظ گردد. به بیان دیگر در این مرحله ارزش ها و اهداف فردی با ارزش ها و اهداف سازمانی تلفیق می شود.
۲. بررسی و توصیف وضعیت موجود
شناسایی و ارزیابی وضعیت موجود در گرو داشتن رویکرد واقع بینانه، استفاده از تکنیک های خودشناسی و ارزیابی عملکرد است. در این مرحله، هم فرد و هم سازمان نیازمند خودارزیابی است، اما برنامه توسعه فردی بیشتر متمرکز بر خود ارزیابی افراد پیش می رود. خودارزیابی فرآیندی جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف، بازنگری تجارب موفق و ناموفق، تحلیل عملکرد و بررسی بازخوردهای دریافت شده است. نتایج این فرآیند سبب می شود تا فرد به درک و شناخت بهتری از نقش خود، عملکرد و جایگاهش در سازمان دست یابد. خودشناسی و خودآگاهی از دستاوردهای کلیدی برنامه توسعه فردی محسوب می شود.
۳. تحلیل و بررسی شکاف میان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب
سنجش میزان اختلاف موجود میان وضعیت فعلی و مطلوب نیازمند تعیین شاخص ها و سنجه های معتبر و شفاف برای ارزیابی است. ارزیابی و سنجش عملکرد فردی و مقایسه آن با سطح عملکرد مورد انتظار مجموعه ای از داده ها را فراهم می آورد. این داده ها زیرساخت لازم را برای یک هدف گذاری دقیق در جهت پیاده سازی مدل شایستگی در سازمان ایجاد می کند. همچنین بازه های زمانی لازم را برای دستیابی به دستاوردها و شایستگی های مورد انتظار پیش بینی می کند. در آخر، منابع، زیرساخت ها و الزامات مورد نیاز را تخمین می زند.
۴. تعیین برنامه ها، اقدامات و رویه های لازم برای توسعه
تعیین برنامه ها و اقدامات لازم برای رشد و توسعه بر مبنای شناسایی ویژگی های قابل بهبود و پرورش قابلیت های افراد صورت می گیرد. در این مرحله نتایج و گزارش های حاصل از انواع روش های ارزیابی و منابع بازخورد مبنای تدوین رویه های اجرایی قرار می گیرد. منابع و روش هایی نظیر ارزیابی خود فرد، ارزیابی همکاران، مدیر و سرپرست مستقیم، مدیران ارشد، مشتریان و همچنین خروجی کانون ارزیابی و نظرات و ارزیابی کوچ و منتور است.
دو نوع رویکرد کلی در تعیین برنامه ها
در تعیین برنامه ها و اقدامات لازم برای توسعه فردی دو نوع رویکرد کلی اتخاذ می گردد:
رویکرد اصلاحی
رویکرد اصلاحی مبتنی بر شناخت مهارت ها و قابلیت هایی است که افراد از آن ها برخوردار نیستند. فقدان این مهارت ها و قابلیت ها مانع عملکرد مطلوب افراد می شود و آن ها نمی توانند وظایف و نقش های کنونی خود را در سطح قابل قبولی ایفا کنند.
رویکرد آینده نگر
رویکرد آینده نگر بر مبنای شناسایی و ایجاد الزامات و زیرساخت های رشد و توسعه شکل گرفته است. در این رویکرد تمرکز اصلی بر ایجاد شایستگی ها و توانمندی هایی است که افراد برای تغییر، رشد و تکامل خود و سازمان به آن ها نیاز دارند.
۵. شناخت شیوه ها و سبک های یادگیری
فرآیند یادگیری زمانی اثربخش است که متناسب با نیازها، اولویت ها و ویژگی های فرد یادگیرنده طراحی و اجرا شود. شیوه های ارائه و روش های آموزشی متناسب با موضوع و به فراخور ماهیت محتوای آموزشی تعیین می گردد. در این مرحله، چالش اصلی ایجاد تناسب میان شیوه های ارائه و روش های آموزشی و سبک های یادگیری افراد است. سبک های یادگیری مسیر رشد و تکامل افراد و چگونگی دستیابی آن ها به اهداف توسعه و شایستگی ها را تسهیل می کند.
برنامه توسعه فردی (IPD)
برنامه توسعه فردی یا individual development plan که با حروف مختصر IDP هم شناخته می‌شود، ابزاری است برای توسعه شخصی و حرفه‌ای افراد. معمولا دانشجویان و کارمندان از این ابزار برای دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود در مسیر تحصیلی یا شغلی‌شان استفاده می‌کنند.
هر یک از ما سبک یادگیری منحصر به فرد خودش را دارد که با نیازها، توانمندی ها و ویژگی های فردی ما همخوانی دارد. آموزش رسمی، خدمات آموزشی آنلاین، یادگیری گروهی، سمینارها و وبینارها، کارآموزی، استفاده از مربی و منتور از جمله روش های یادگیری رایج هستند.
تناسب میان روش یادگیری و سبک یادگیری افراد سبب ارتقاء و بهبود مستمر آن ها می شود. سبک های یادگیری افراد تعیین می کند که چه نوع محتوایی را باید کنار گذاشت و یاد نگرفت. چه نوع محتوایی کلیدی و کاربردی است و چگونه باید آن را فرا گرفت. سبک های یادگیری بستر لازم را برای تعمیم آموخته های افراد به زمینه های شغلی و محیط کاری آن ها فراهم می آورد.
۶. ارزیابی و ثبت بازخورد
برنامه توسعه فردی حول محور یادگیری، ارزیابی و بازخورد است. فرآیند ارزیابی و ثبت بازخوردها سبب پایش چرخه توسعه فردی می شود. توسعه فردی یک فرآیند بلندمدت و مستمر است که توسعه سازمانی را هم در پی دارد. ارزیابی و ارائه بازخورد مستمر این امکان را فراهم می آورد تا افراد نسبت به وضعیت شان خودآگاه باشند و به طور مداوم برای هدف گذاری مجدد اقدام کنند.
افراد از طریق ارزیابی مهارت انتقاد از خود را دائما تمرین می کنند و خود را به چالش می کشند. اگر فرآیند ارزیابی و ارائه بازخورد با کیفیت لازم اجرا شود، قادر خواهد بود بهبود مستمر عملکرد را تضمین کند. یک ارزیابی اثربخش قابلیت سنجش تناسب محتوا و شیوه های یادگیری اجرا شده را با نیازها، ویژگی ها و سبک های یادگیری افراد دارد.
نتیجه این سنجش به بازنگری و طراحی مجدد و مداوم می انجامد. فرآیند ارزیابی و ارائه بازخورد قادر است مختصات موقعیت کنونی را تعیین کرده و پیش بینی قابل اعتمادی از موقعیت مطلوب ارائه دهد. اندازه گیری و سنجش میزان پیشرفت و دستیابی به نگرش، مهارت و توانمندی های مورد نیاز تعیین شده سبب تسهیل فرآیند یادگیری و بهبود می شود.
برنامه توسعه فردی (IDP) و برنامه توسعه سازمانی در جهت رشد و ارتقاء مدیران و پرسنل سازمان ها یا شرکت ها توسط تیم کوچینگ و روانشناسی صنعتی و سازمانی انجام می گردد.
چگونه یک برنامه توسعه فردی برای خود بنویسیم؟
برای نوشتن یک برنامه توسعه فردی می‌توانید از افرادی که در این زمینه تخصص و تجربه دارند، کمک بگیرید. اما اگر خودتان می‌خواهید به این سوال پاسخ دهید که چگونه یک برنامه توسعه بنویسید، پیشنهاد می‌کنیم که مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
۱. اهداف شغلی خود را مشخص کنید
برای مثال اگر به تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اید و می‌خواهید برای اولین بار به دنبال شغل بگردید، سه تا چهار شغل مورد نظر را برای خود انتخاب کنید. فراموش نکنید که شغلهای بسیاری، مسیر یکسانی دارند و هدف‌گذاری برای یک مورد می‌تواند برای همه آن‌ها قابل تعمیم باشد. سپس مهارت‌ها، دانش و تجربه خود را با شغل‌هایی که انتخاب کرده‌اید بسنجید و ببینید با کدام مورد همخوانی بیشتری دارید. بعد از آن اهداف دستیابی به آن شغل را مشخص کنید.
۲. مهارتهای موردنیازتان را تعیین کنید
گفتیم که باید مهارتهای خود را نسبت به شغل بسنجید. اگر برای دستیابی به یک شغلی نیاز به یادگیری مهارتهای بیشتری دارید، آن‌ها را تعیین کنید و برای یادگیری این مهارت‌ها برنامه‌ریزی کنید. اگر مطمئن نیستید که شغل مورد علاقه‌تان به چه مهارت‌ها یا تجربه‌هایی نیاز دارد، بهتر است درباره آن تحقیق کنید. می‌توانید آگهی‌های شغلهای مرتبط را بخوانید یا با افرادی که شغل مشابهی دارند، گفت‌وگو کنید.
۳. مهارت‌ها و دانش‌تان را ارزیابی کنید
صادقانه مهارت‌ها و دانش فعلی خود را با مواردی که برای استخدام در شغل مورد نظرتان باید داشته باشید، مقایسه کنید. بعد از آن نقاط قوت خود را مشخص و مواردی که در مسیر توسعه به آن‌ها نیاز دارید را هم تعیین کنید. بهتر است برای ارزیابی بهتر مهارت‌هایتان از نظرات یک فرد متخصص هم استفاده کنید. این فرد می‌تواند استاد یا همکار باسابقه شما باشد.
۴. اهداف و استراتژی خود را برای توسعه در مسیر شغلی‌تان بنویسید
حالا وقت آن است تا تمام اهداف و مهارت‌هایی را که از قبل در نظر گرفته‌اید، با جزئیات روی کاغذ بیاورید. سپس بر اساس آن‌ها، اهداف کوتاه‌مدت (تا سال آینده)، میان‌مدت (یک تا دو سال) و بلندمدت (سه تا پنج سال) خود را مشخص و استراتژی و برنامه عملیاتی‌تان را هم طراحی کنید. یعنی قدم‌هایی که برای رسیدن به اهدافتان باید بردارید را بنویسید. به‌این‌ترتیب می‌توانید تاریخ‌ها و موعدهای مقرر (deadline) را هم مشخص کنید.
۵. در طول زمان، نظارت و ارزیابی را فراموش نکنید
با شروع برنامه توسعه فردی یا همان IDP، باید نظارت و ارزیابی را هم در نظر بگیرید. یعنی نتایج، موفقیت‌ها یا حتی شکست‌ها را مکتوب کنید. مکتوب کردن این موارد به شما کمک می‌کند تا میزان رشد و دستاوردهای خود را در طول زمان بسنجید و از دیگران بازخورد دریافت کنید. درنتیجه با اعتمادبه‌نفس و رضایت بیشتری می‌توانید به برنامه خود پایبند بمانید.
کلام آخر
چگونه یک برنامه توسعه فردی بنویسیم؟ این سوالی است که دانشجویان و کارمندان زیادی برای رشد و توسعه خود در مسیر تحصیلی یا شغلی‌شان می‌پرسند. برای پاسخ دادن به این سوال، اول باید با تعریف IDP آشنا شده، اجزای اصلی آن را بشناسید و سپس برای خود یک برنامه شخصی‌سازی شده بنویسید. فراموش نکنید که در طول مسیر باید خود را به چالش بکشید، یاد بگیرید و ارزیابی کنید. این رمز موفقیت یک برنامه توسعه فردی است.
